U prostorima Distrikta u Novom Sadu, u okviru manifestacije KALEIDOSKOPkulture, u saradnji sa Fondacijom Novi Sad – evropska prestonica kulture, organizuje se reprezentativna izložba „Na putevima srpske umetnosti 1923-2023“.
Prema konceptu autora izložbe likovnog kritičara Save Stepanova ova postavka je zamišljena kao jedan mogući pogled na najznačajnija zbivanja i umetničke ličnosti koje su obeležile srpsku modernu umetnosti tokom proteklih sto godina od 1923, kada je formiran Distrikt u Novom Sadu, pa do danas.
Ana Bešlić
Dragoljub Raša Todosijević
Srđan Apostolović
Izložba je podeljena na pet segmenata koji su određeni društvenim ambijentom, ali i likovno-umetničkim specifičnostima i biće predstavljena u šest zasebnih prostora u okviru Diskrikta. Prvi deo izložbe markira period od dvadesetih godina prošlog veka i pojave zenitizma, kao našeg autentičnog doprinosa internacionalnoj avangardi, te razvoj modernog srpskog slikarstva do početka Drugog svetskog rata – od kratkotrajnog ali značajnog kubizma kojim je u našem slikarstvu uneta drastična promena shvatanje slike i njenog bića do ekspresionizma između dva rata. U tom segmentu izložbe se prezentuju dela velikana naše umetnosti Save Šumanovića, Milana Konjovića, Petra Dobrovića, Jovana Bijelića, Ivana Radovića, Marka Čelebonovića, Stojana Aralice, Milene Pavlović Barili, Ivana Tabakovića i drugih. Posleratna previranja u srpskoj umetnost (od 1945. do kraja 60-tih) biće predstavljena kroz dela nove generacije umetnika koja će ustanoviti “estetski modernizam” i uvesti srpsku (i jugoslovensku umetnost) u evropske umetničke tendencije, kao što su članovi “Zadarske grupe” (Mića Popović, Petar Omčikus, Bata Mihajlović, Kosa Bokšan i dr), članovi “Decembarske grupe” (Lazar Vozarević, Zoran Petrović, Miloš Bajić, Miodrag B. Protić, Stojan Ćelić i drugi), Boško Petrović i drugi. Tih godina na sceni je i izuzetna generacija skulptora (Olga Jevrić, Ana Bešlić, Olga Jančić, Jovan Soldatović, Nandor Glid). Potom se javljaju zagovornici enformela (Filo Filipović, Mića Popović, Vera Božičković, Šilja Todorović, Branko Protić, Ač, Bogdanka Poznanović) a zatim i nekoliko zagovornika stavova “novih tendencija” (posle enformela) kao što su Mira Brtka, Milena Čubraković, Aleksandar Tomašević, Damnjan i dr). Još tokom ranih šezdesetih i sedamdesetih u srpskoj umetnosti se pojavljuju pokreti obnove slike i nove figuracije započete idejama grupe Medijala (Leonid Šejka, Vladimir Veličković, Dado Đurić i dr), transformisana u pop-artističke stavove Dušana Otaševića. Nova figurativna umetnost je potom bila izuzetno prihvaćena od tada mladih umetnika poput Milana Blanuše, Dragana Mojovića, Aleksandra Cvetkovića i drugih. Veliki rez u našoj umetnosti je napravljen krajem šezdesetih i tokom sedamdesetih godina prošlog veka kada nastupaju akteri tzv. “nove umetničke prakse” i konceptualne umetnosti a na izložbi će biti zastupeljena dela čuvene beogradske grupe umetnika u kojoj su bili Marina Abramović, Raša Teodosijević, Era Milivojević, Neša Paripović, Zoran Popović i Gergelj Urkom i članova subotičko-novosadske grupe Bosch+Bosch (Sombati Balint, Slavko Matković, Atila Černik, Laslo Salma, Laslo Kerekeš i Katalin Ladik), Bogdanke Poznanović i članove novosadskih Grupa KOD (Slavko Bogdanović, Miroslav Radojčić, Miroslav Mandić, Slobodan Tišma, Peđa Vranješević) te grupe E KOD (Kopicl). Postmodernistička umetnost osamdesetih u predkrizno jugoslovensko doba, donosi pokret “nove slike” sa neoekspresionističkim slikarstvom koje predvode “preobraćeni” konceptualista Laslo Kerekeš, te Mileta Prodanović, Destil Marković, grupa Alter imago i vajar Mrđan Bajić. U poslednjoj deceniji dvadesetog veka dešavaju se aktivistički pokreti, obavljaju se modernistički principi naročito izraženi u “novoj skulpturi” Posebnu figuru u ovom pokretu predstavlja Zvonimir Santrač sa svojim monumentalnim instalacijama.
Poslednji segment izložbe posvećen je umetnosti posle 2000. godine kada u srpskom društvu dolazi do tranzicijskih promena. Istovremeno, pojavila se i tranzicija unutar same umetnosti – od klasičnih ka novim tehnološkim medijima istražuju se nove umetničke mogućnosti digitalne, tehnološke i ekranske slike…
Tokom trajanja izložbe, do 30. oktobra, pored vodjenja kroz postavku održavaće se i niz prezentacija, razgovora, projekcija i drugih programa posvećenih srpskoj umetnosti dvadesetog i početka ovog veka.
Nakon svečanog otvaranja u 19 časova, međunarodno afirmisan umetnik Balint Sombati će izvesti performans Na liniji a biće prikazan video rad novosadskog umetnika Dragana Vojvodića Distorzija organizma.
Obaveštavamo vas da se otvaranje izložba Umetnost bez granice u Muzeju Vojvodine u organizaciji Galerije Bel Art planirano za ponedeljak 25. septembar se iz tehničkih razloga odlaže. Novi termin izložbe ćemo pravovremeno najaviti.
Hvala na razumevanju.
/ / / / / /
Kustos: Sava Stepanov
Umetnici: Katalin Ladik, Balint Sombati, Milorad Krstić, dr Marijaš, Ištvan Balind, Andraš Šifliš
U Muzeju Vojvodine će od 25. septembra do 8. oktobra, 2023. biti postavljena izložba Umetnost bez granice na kojoj će biti predstavljeni umetnici iz Vojvodine koji već duže vreme žive i stvaraju u Budimpešti. Biće prezentovani radovi šest umetnika – Katalin Ladik, Balint Sombati, Milorad Krstić, drMarijaš, Ištvan Balind, Andraš Šifliš. Izložbu priređuje novosadska Galerija Bel Art.
U savremenim umetničkim zbivanjima u Mađarskoj, tokom poslednje tri-četiri decenije aktivno učestvuju umetnici Mađari koji su poreklom iz Vojvodine. Na kraju XX i početkom XXI veka se, donekle, ponovila situacija kada su umetnici Mađari sa teritorije današnje Vojvodine inklinirali ka Budimpešti što je trajalo sve do kraja Velikog rata i uspostavljanja nove jugoslovenske granice. Tada je nastala pauza u srpsko-mađarskim umetničkim vezama, koju kasnije nije bilo lako obnoviti, jer je umetnička sudbina bila skoro identična u obe države. Uspostavljanje socijalističkih sistema nakon Drugog svetskog rata je donelo strogost soc-realizma, tegobu modernističkog osvešćenja, zanemarenu (i sputavanu) konceptualnu umetnost u sedamdesetim godinama proteklog stoleća. Tek je u jednom intervalu tokom osamdesetih godina prošlog veka došlo do relaksiranijih odnosa i razmene izložbi, da bi dramatični raspad SFRJ, a potom i tranzicijski procesi koje su obe države pretrpele donelo nove tegobe i probleme. No, upravo u tom periodu počinju odlasci vojvođanskih umetnika u Budimpeštu. Neki su tamo stigli kao već afirmisani umetnici sa značajnom reputacijom ali je jedan broj autora svoju afirmaciju stekao upravo u novom umetničkom miljeu. Tako je ponovo došlo do zanimljivih umetničkih prepleta. Dakle, radi se o interesantnom umetničkom fenomenu koji je potrebno sagledati, objasniti i shvatiti mesto i ulogu ovih umetnika na umetničkim scenama s obe strane granice. Jer, činjenica je da su svi ovi umetnici, neko agilnije a neko manje aktivno, prisutni na obe scene – mađarske i srpske ali i znatno šire u zemljama bivšeg jugoslovenskog umetničkog prostora.
Novosadska Galerija „Bel art“ priredila je, tokom leta, izložbu „Iz riznice vojvođanske umetnosti“. Negujući savremenu umetnost ova galerija nastoji da posveti pažnju kako mlađim autorima, aktivnim na umetničkoj sceni, tako i delima stvaralaca čija su imena nezaobilazna u istoriji umetnosti ovog podneblja. Iz kolekcije Galerije „Bel art“ za ovu izložbu izabrana su dela deset najistaknutijih vojvođanskih umetnika koji su stvarali u drugoj polovini 20. veka. Iako gotovo slične generacijske pripadnosti svaki od ovih autora dao je svoj individualni pečat vojvođanskoj umetničkoj sceni najavljujući savremeni pristup slici i uvodeći ovdašnju umetnost u moderne tokove jugoslovenskog slikarstva.
Najstariji u grupi umetnika čija dela čine ovu postavku, Milan Konjović (1898-1993) spada među najplodnije srpske slikare koji je svojim opusom obeležio gotovo čitav jedan vek i iza koga su ostala antologijska ostvarenja. Umetnički put ovog slikara čine različite faze, a kroz pejzaž manifestovale su se sve osobenosti kroz koje je prolazio. Tokom dugog stvaralačkog veka stvorio je prepoznatljiv stil izrazitog koloriste ekspresionističkog temperamenta.
Milan Konjović, Proleće
Milan Konjović, Čarda u Obornjači
Na izložbi je i delo Boška Petrovića (1922-1982) jednog od najznačajnijih vojvođanskih slikara čiji se kreativni angažman realizovao u različitim likovnim disciplinama. Bavio se pored štafelajnog slikarstva i mozaikom, crtežom, akvarelom, kolažom, a posebno se posvetio afirmaciji tapiserije. Još jedan slikar Vojvodine predstavljen je na ovoj izložbi, Milan Kečić (1910- 1998) čij je osnovni motivski repertoar, uz mrtve prirode, bio ravničarski ambijent, polja, oranice, salaši. I sam umetnik govorio je da „postoji svet koji je slep za lepote ravnice, a slikaru se ravnica nudi u raznim vidovima. Ako se usudi da slika samo golu, uzoranu zemlju i nad njom visoko nebo, to je za njega najveći zort, izazov za teški likovni megdan“. Slikarka i grafičarka Ankica Oprešnik (1919-2005) autorka autentičnog izraza koji je kritika nazvala ekspresivnim lirizmom, ističući „specifičan tretman elemenata površine, linije, boje i integralnog ritma grafičke kompozicije“.
Uz slikare jedini vajar čije je delo predstavljeno na ovoj izložbi je Jovan Soldatović (1920-2005) autor impozatnih skulptura u bronzi, bista znamenitih ljudi i i mnoštva javnih spomenika. Slikar i grafičar Milan Kerac (1914-1980) još jedan stvaralac iz prve posleratne generacije vojvođanskih autora, prošao je kroz sve faze i promene koje su pratile likovnu umetnost, od kasne forme impresionizma, kolirističkog ekspresionizma, fovizma, apstrakcije do asocijativnog ekspresionizma, a u njegoivom delu prisutna je i raznovrsnost tema, motiva i izraza. Čest motiv na njegovim slikama bili su bikovi, pamtio je njihove oči još iz detinjstva i govorio je da su se „između beline rogova i neba, kao seoski vez, kao praznični buket, ujedinile kuće i nad njima ptice“. Još jedan slikar Vojvodine prisutan je na ovoj postavci, Stojan Trumić (1912-1983) zagovornik ekspresionističkog slikarstva, autor brojnih portreta Vojvođana, polja, oranica, seoskih kuća, intenzivnog kolorita.
Na izložbi je predstavljeno i delo Milivoja Nikolajevića (1912-1988) slikara i grafičara koji je tokom svog umetničkog razvoja išao ka postimpresionizmu i intimizmu dok nije došao do asocijativnih apstrakcija. Zagledan u granje na obali reke bio je fasciniran asocijacijama koje su mu se nametale. Kod slikara Stevana Maksimovića (1910-2002) kritika je uočavala preplitanje prefinjenog lirizma sa izvesnom strogošću i odmerenošću u geometrizovanim formama. Njegovi pejzaži i figuralne kompozicije nisu deskripcija prirode, nego vizuelni simboli i zvučne mnetafore, dosledno sprovedeni kroz ceo slikarski opus“. Među izabranim autorima za ovu postavku je i Nikola Graovac (1907-2000) umetnik bogatog slikarskog opusa koji je negovao koloristički eskpresionizam. Sam umetnik govorio je da slika jednostavno kao što živi, sa radošću. „Slikanje je moj odmor, moja potreba, suština mog bitisanja. Kad bi mi neko oduzeo četke i boje, ugasio bih se“.
Milan Kečić, Zima (detalj)
Stojan Trumić, Pejzaž
Nikola Graovac, Mrtva priroda (detalj)
Ankica Oprešnik, Darivanje novom danu
Boško Petrović, Proleće
Nikola Graovac, Mrtva priroda // Milan Kerac, Oranice
U Limanskom parku, na Subinom platou, vijore se fotografije, vizuali i crteži; slike se prepliću sa vetrom i glasovima ptica stvarajući specifičan i uvek drugačiji zvučni pejzaž sa muzikom „The Dreambird“, a koji nas vraća na samo izvorište Subinog umetničkog stvaranja.
Projekat “Novi Sad Evropska prestonica kulture” je prošle godine u Limanskom parku u blizini Kreativnog distrikta, iznedrio “Trg jarbola”, svojevrsnu galeriju na otvorenom, namenjenu autorskim postavkama umetničkih zastava. Završetkom godine u kojoj je Novi Sad uspešno realizovao najveći evropski kulturni projekat trg sa 49 jarbola (p)ostaje jedan od legata ,stalna platforma za prezentovanje savremene umetnosti. 23. juna, na Subin rođendan, a u saradnji sa Fondacijom “Mitar Subotić Suba”, biće postavljena izložba umetničlih zastava posvećena ovom umetniku. Odabrani vizuelni materijal, prezentovan u obliku 49 zastava, simbolično govori o njegovom izuzetnom umetničkom stvaralaštvu i bogatoj zaostavštini Fondacije “Mitar Subotić Suba”.
Prostorno zvučnu instalaciju „The Dreambird”, Suba je prvi put je postavio 13. juna 1987. godine u Novom Sada, na obali Dunava. Zvučnici su bili postavljeni iznad zemlje, kako bi se pojačala interakcija sa zvucima iz prirodnog okruženja, zov ptica koji se prepliće sa elektronskim tonovima. Istovremeno „The Dreambird“ podsećao je na vreme kada su snimci životne sredine otkrivani kao oblici muzike naglašavajući arhetipske veze čoveka i prirode. Prostor na obali reke bio je ozvučen dvanaest sati, a ceo hepening završen je zvučnim, svetlosnim i laserskim efektima.Muziku za ovu instalaciju Mitar Subotić Suba i Goran Vejvoda snimili su u Parizu 1987, koristeći kao muzički predložak japanski CD „Bird Island Seichelles“ sa terenskim snimcima zvukova egzotičnih ptica i morskih talasa na koje su slagali druge muzičke slojeve. Iako prvobitno nije bilo planirano da ovo delo bude objavljeno, izdavačka kuća Paulinas, u okviru katoličkog ženskog samostana, snimak „The Dreambird” Mitra Subotića Sube i Gorana Vejvode, štampala je u malom tiražu kao muziku za meditaciju. To je bio Subin prvi muzički projekat u Brazilu.Album „The Dreambird” u celosti je objavila brazilska izdavačka kuće Luga Alto 2022. koristeći master snimke iz arhive porodice Subotić. Studio Sometimes Allways osmislio je dizajn izdanja sa crtežima Artura Longa, francuskog snoubordera i umetnika.Muzika Mitra Subotića Sube nastavlja da komunicira sa svetom, predstavlja univerzalni jezik, oblikuje prostore
BIOGRAFIJA
Mitar Subotić Suba (Novi Sad, 1961 — Sao Paulo, 1999)
Na Akademiji umetnosti u Novom Sadu apsolvirao je na odseku za kompoziciju i orkestraciju; u Elektronskom studiju Radio Beograda i na IRCAM institutu u Parizu specijalizovao za elektronsko-akustičku muziku; izučavao je džez i istraživao etno muziku Balkana i Istočne Evrope, afro-brazilske ritmove i muziku starosedelaca Brazila. Smatra se pionirom elektronske muzike. Komponovao je pozorišnu i filmsku muziku sarađujući sa najznačajnijim rediteljima kao što su Haris Pašović, Nada Kokotović, Suki Džon, Ištvan Lalić, Tibor Vajda, Bogdan Ruškuc, Jan Makan. Kao producent obeležio neke od najvažnijih tokova regionalne i muzičke scene Brazila.
Rex Ilusivii / Suba 1982–1985. Novi Sad Prve kompozicije iz ovog perioda Praznik u močvari, Zla kob, Yeti, Flight, Moon people… potpisivao je pseudonimom Rex Ilusivii (neuhvatljiv, onaj koji izmiče). U ovom periodu posebno se ističe koncert u SKC-u sa Zoranom Janjetovim, Kostom Bunuševcem i Dr. Woo-om. Počinje da piše muziku za performanse, pozorišne predstave, TV filmove i serije.
SUBA / 1985–l990. Pariz Umetnički opus koji nastaje paralelno u Parizu i Novom Sadu. Debi LP „Disillusioned!” pojavljuje se u M produkciji Radio Novog Sada 1987. Centralna tema albuma je kompozicija Thanx Mr. Rorschach – ambijenti na muziku Erika Satija nastala u saradnji sa pijanistkinjom Brankom Parlić. Iste godine postavlja u Novom Sadu dvanaestočasovnu audio-instalaciju muzike The Dreambird koju je snimio sa Goranom Vejvodom u Parizu. Za kompoziciju In the Mooncage dobija 1987. nagradu UNESCO. Pored autorskih dela, kao što su Good morning mr. Orwell, Coup de Grace i ostalih, njegova muzika postaje deo nekih od najboljih pozorišnih produkcija tog vremena. Paralelno deluje i kao producent albuma grupa La Strada, Oktobar 1864, Ekatarina Velika; piše svoje prve tekstove za časopis „Stav“ kao član kreativno-spiritualne asocijacije sa Zoranom Janjetovim „Greta Farenheit”.
SUBA / Gringo Paulista 1990–1999. BRAZIL U Rio de Ženeiru i Sao Paolu radio je muziku za pozorište, modne revije, reklame, ali i kao studijski muzičar i producent sa umetnicima Lala Deheinzelin, Bebel Gilberto, Cibelle, Toninho Horta, Joao Parahyba, Taciana, Hermeto Pascoal, Katia B, Marina Lima, Edson Cordeiro. Sa Milanom Mladenovićem i brazilskim muzičarima 1994. snima CD „Angels Breath”, a tokom 1995. snima album”Wayang” koji će biti objavljen 2018. Godine 1999. komponovao je muziku za svoj poslednji CD „Sao Paulo Confessions”.
NAGRADE: 1985 – nagrada za eksperiment na festivalu Malih eksperimentalnih scena u Sarajevu / 1987 – nagrada Međunarodnog fonda za unapredjenje kulture UNESCO / 1994 – nagrada kritike APCA (Asocijacija kritičara umetnosti Sao Paola) za najbolju pozorišnu muziku godine.
*U Sao Paolu 2000. godine osnovan je Institut Suba *U Novom Sadu 2021. osnovana je Fondacija „Mitar Subotić Suba“
Autori: Sava Stepanov, likovni kritičar | dr Jerko Denegri, istoričar umetnosti | dr Miško Šuvaković, teoretičar umetnosti
Urednica: Vesna Latinović
Knjigu SLIKARSTVO MIRE BRTKE – RIMSKI PERIOD galerija BEL ART je priredila povodom 90-te godišnjice rođenja naše značajne umetnice, u saradnji sa Fondacijom “Mira Brtka” iz Beograda.
Delo Mire Brtke (1930. Novi Banovci – 2014. Beograd) je izuzetno značajno u procesu modernizacije naše savremene likovne umetnosti, pogotovo u doba post-soc-realizma. Tokom ranih šezdesetih godina, za razliku od ovdašnjih slikara slične orijentacije, Brtka je svoj modernistički stav ostvarila znatno urbanijim okolnostima italijanskog, tačnije – rimskog okruženja. U tom periodu rimska umetnička scena je izuzetno živa i internacionalizovana, tu je delovao veliki broj danas veoma poznatih umetnika i likovnih kritičara, priređivane su izuzetno značajne izložbe i simpozijumi. Zapravo, Rim je šezdesetih i sedamdesetih godina prošlog veka bio jedan od najznačajnijih centara svetske umetnosti. U takvom umetničkom miljeu slikarstvo Mire Brtke je bilo veoma blisko tadašnjem duhu evropske umetnosti. U njenom rimskom opusu se radilo o modernističkim tendencijama koje su se pojavile u vremenu post-enformela a koje su imale snažnu podršku modernističkih kritičara na čelu sa Arganom, sa kojim je Mira čak direktno sarađivala na Međunarodnom simpozijumu umetnika, kritičara i istoričara umetnosti u San Marinu i Riminiju 1965. godine. Na izložbama koje su koncipirali autoritativni italijanski kritičari Mariza Volpi (Brtka, Gendžaj, Frankini – 1964) i Đuzepe Gatt (Forma presenti: Brtka, Čubraković, Frankini, Konte, Takahaši – 1965), na bijenalnim izložbama Pregled likovne umetnosti Rima i Lacia (1965,1967), te na izložbi Grupe Illumination (1967), slikarstvo Mira Brtke je prepoznato kao karakteristično i relevantno u tadašnjem trenutku sveta u kome živimo. Iz Rima u domovinu Mira Brtka se vraća na samom početku sedamdesetih godina; na našu umetničku scenu ona stiže kao nepoznata slikarka jer je u Italiju otišla kao već afirmisani filmski stvaralac. U Rimu je završila Akademiju iako pre toga nije naslikala ni jednu jedinu sliku a u Staru Pazovu i na ovdašnju scenu dolazi kao protagonista novih tendencija toliko potrebmih našem tadašnjem slikarstvu na putu modernizacije.
Knjiga ’’Slikarstvo Mire Brtke – Rimski period’’ predstavlja doprinos rasvetljavanja činjenica o umetnici čije je učešće u tokovima jugoslovenske, srpske, vojvođanske i italijanske umetnosti tokom prelomnih šezdesetih godina 20 veka bila veoma zanimljiva i specifična. Trojica autora vrsnih poznavalaca opusa Mire Brtke nastojali su da sagledaju mesto i ulogu Mire Brtke u tokovima italijanske i naše umetnosti. Ješa Denegri precizno definiše kontekst u kojem se javlja Mira Brtka i ukazuje na osnovne karakteristike njenog izraza; Sava Stepanov prati hronološki razvoj njenog slikarstva i umetnickih ideja otkrivajući detaljenjene umetničke ličnosti, dok Miško Šuvaković analizira glavne okosnice njene umetnosti iz rimskog perioda i završnog perioda njene umetnosti.
Knjiga je predstavljena novosadskoj publici u Galeriji Matice srpske, kada su o stvaralaštvu i životu Mire Brtke govorili: Vesna Latinović, direktorka galerije Bel Art (urednica), Sava Stepanov, likovni kritičar, dr Jerko Denegri, istoričar umetnosti (autori) i Vladimir Valentik, likovni kritičar. Svoje drugo predstavljanje knjiga je imala u Muzeju savremene umetnosti u Beogradu, kada je publika imala priliku da čuje autore – Savu Stepanova, likovnog kritičara, dr Jerka Denegrija, istoričara umetnosti, i dr Miška Šuvakovića, teoretičara umetnosti, kao i Vesnu Latinović, urednicu i direktorku galerije Bel Art.
Knjigu možete prelistati u galeriji Bel Art, ili je poručiti putem email adrese: galerijabelart@gmail.com
