Currated by Sava Stepanov Concept by Vesna Latinović and Dr Peter Zawrel Design by Ljubomir Maksimov Performance at openning by Szombathy Bálint
Künstlerhaus, Karlsplatz 5, Vienna 14 November 2014 – 4 January 2015
A co-production of Bel Art Gallery, Novi Sad and Künstlerhaus, Vienna – www.k-haus.at Supported by the Vojvodina Secretariat for Culture and Information
Photos by: Aleksandra Stojkov, Goran Despotovski, Igor Antić, Ljubomir Vučinić
The work of almost every generation of Serbian and Vojvodina artists in the ill-starred twentieth century emerged between wars. Following fast on one another came: the Balkan Wars (1912-1913), the Great War (1914-1918), World War 2 (1941-1945), the civil war accompanying the fall of Yugoslavia (1991-1995), with the NATO bombing of the Federal Republic of Yugoslavia to round off the century. Forever finding themselves between premonition, blood and hope, artists constantly endeavoured to give adequate expression to the feeling and spirit of the times, while achieving ontological authenticity and meaning.
Exhibition currated by Sava Stepanov
Concept by Vesna Latinović and Dr Peter Zawrel
A co-production of Bel Art Gallery, Novi Sad and Künstlerhaus, Vienna www.k-haus.at
Design by Ljubomir Maksimov
From 14 November 2014 to 4 January 2015
Supported by the Vojvodina Secretariat for Culture and Information
Opening: 13 November 2014 at 19.00, Künstlerhaus, Karlsplatz 5, Vienna
There are three parts to Premonition, Blood, Hope. The first consists of the Milan Konjović exhibition, At the Crossroads of Serbian art (1914-1993), which shows Konjović’s proposals for and influence on Serbian art of the time; part two represents the Fatal nineties – Opposing Chaos, and part three: After 2000, Transition in Art – Art in Transition.
Milan Konjović, IN CAPTIVITY, oil on canvas, 1941.
I
Milan Konjović at the Crossroads of Serbian Art (1914-1990)
An illustration of historic and artistic developments from the outset of World War 1 to the collapse of Yugoslavia in the early 1990s, the particular focus here is on Milan Konjović (1898-1993) whose long life and opus over-shadowed almost all of the “foreshortened 20th century”. His works covered key wartime events and his drawings from the Great War, in which he fought as a soldier on various fronts from Ukraine to northern Italy, have been preserved. These are followed by pastels from the POW camp at Osnabrück, Oflag 5b, where he was imprisoned in 1941, and finally a testimony to the artist’s premonition of the civil war in Yugoslavia in the 1990s.
Konjović’s role in Serbian art is a major one since he was part of some of its most crucial and significant moments: in the post-cubist phase (1920-22); as a leading expressionist in the interwar period; as front runner in the fight against the ideology of socialist realism from the beginning of the 1950s to the early 1960s; as an exponent of early performance (1962), important in that it anticipated and initiated conceptual art in Serbia and Vojvodina, and finally as a participant in the postmodern Nova slika (New Image Painting) in the mid-1980s.
1. The Serbian Cubist Digression In Serbian art history, Konjović is recognised as having produced the major works of cubism and post-cubism. These represented the first decidedly and deliberately modernist paintings in Serbian art, important because of their radical contribution to stimulating modernist thinking among artists. In addition to Konjović, works by other important players working in the same vein will be shown, such as Petar Dobrović, Sava Šumanović, Ivan Radović, and Arpad G. Balasz.
2. Expressionism – Pure Painting. The most important developments in Serbian painting between the two world wars – expressionism in colour and gesture, intimism, poetic and coloristic realism – are known in professional literature as the Circle of Pure Painting. Besides Konjović, among the other members were Bijelić, Dobrović, Šumanović, Job, Zora Petrović, Šerban who, wavering between avant-garde and tradition, arrived at authentic personal results that were close to the sensibilities of the world and times in which they lived and worked. This section of the exhibition presents the works of Zora Petrović, Petar Dobrović and Milenko Šerban.
3. Against Socialist Realism, Towards Abstraction. In post-war Yugoslavia, artists were obliged to adopt the concept of Socialist Realism, with the state trying to use art to prop up communist ideology and the regime. Konjović was a distinguished opponent of any such idea. Two exhibitions in spring of 1951, one by him the other by Lubarda, were a major contribution to vanquishing these policies. By the 1950s and early 1960s, several of Konjović’s paintings had begun to hint at abstraction, giving a major impetus to artistic freedom and the modernisation of Serbian art of the time. Other artists shown here are: József Ács, Boško and Zoran Petrović, Ankica Oprešnik, Pál Petrik, Milivoj Nikolajević and others.
4. Only One Performance. In 1962, Milan Konjović gave a public performance of painting in Novi Sad, which all but coincided with similar performances by a few European painters such as Yves Klein and Georges Mathieu. It turned out to be the precursor of a powerful conceptual movement in Vojvodina, the seeds of which germinated in the late sixties and seventies. Along with photographs of the original performance, you will see works by conceptual artists from Vojvodina, members of the Bosch+Bosch group, Bálint Szombathy, Slavko Matković, Attila Csernik, Verbumprogram and others.
5. Art in the Eighties: Byzantine Quotations. By this time Konjović, himself in his eighties, was taking an active part in the art of the 1980s. His plunge into expressionism and unexpected “quotations” from Byzantine iconography brought him closer to the contemporary artistic scene, not just as an anticipator but as a relevant participant in current happenings. In addition to paintings from his “Byzantine Cycle”, we will be showing works by some of the most important representatives of the Vojvodina postmodern painters: László Kerekes, Milenko Prvački, Dobrivoje Rajić, Dušan Todorović, Branka Janković and Vera Zarić.
Dragan Vojvodić, DISTORTION OF ORGANISM, video still 1
II
Art in the Nineties: Opposing Chaos – Reason and Sensitivity
Art in 1990s Yugoslavia took place against a backdrop of epochal crisis. The dominant idea of those years was destruction, generated by the collapse of the former Yugoslav socialist federation, a catastrophic economic situation, world-record inflation, a stringent embargo and exclusion from the international community combined with the physical reality of wartime devastation. Art in Vojvodina found a way to stand up to this state of affairs, fostering a spirit of multi-culturalism, flexible rationalism, harmony, constructiveness and building through ideas of geometry, minimalism and construction. Artists demonstrated their wholehearted engagement in the form of street action, performances, large works executed “in situ” etc. Throughout this time of “art in the nineties”, the guiding thought was Filberto Menna’s dictum that “art has the right to its own individuality – not to become dissociated but to offer its own example, to serve as model to other arts and practices”. It resisted chaos, offering instead ideas of construction and order, harmony and rationalism. Its chief figures are Zoran Pantelić, Rastislav Škulec, Dragan Rakić, Igor Antić, Zvonimir Santrač, Balint Szombathy, Andrej Tišma, Apsolutno and Mira Brtka.
Goran Despotovski, SELECTION, installation, 2014.
III.
After 2000: Art in the Age of Transition – Transition in Art
The third part of the exhibition covers developments after 2000. The leading figures here are the artists who, in the sublimation of an instant’s experience, summed up the twentieth century: intuiting the oncoming drama of war, being caught up in the atmosphere of a civil war (1991-1995), moving towards hope of better times only for a new premonition to overtake them, the brutal NATO bombing of 1999, followed by another period of hope after 2000. This repetition of fate, naturally, is no fit state in which to initiate innovative change. There is no prevailing approach, the abiding constant is a belief in ontological individuality and the value of art. The subjects of art in Vojvodina are usually variations on the theme of social transition. Simultaneously, as the global logic of the “iconosphere” predominated, pulsating with images of the most varied origin and intent, Serbian art was forced into transition from traditional to electronic media and electronic art. The outstanding figures in art after 2000 are: Mira Brtka, Milan Blanuša, Goran Despotovski, Bosiljka Zirojević, Ljubomir Vučinić, Stevan Kojić, Nataša Teofilović, Jelena Bulajić, Andrea Ivanović, Korina Gubik, Andrea Palašti, MP_art, and Multiflex among others.
Vreme održavanja: 14. novembar 2014 – 4. januar 2015
Izložbu podržava Sekretarijat za kulturu i informisanje AP Vojvodine
Otvaranje: 13. novembar 2014 u 19 h, Kunstlerhaus, Karlsplatz 5, Beč
Skoro sve generacije srpskih i vojvođanskih umetnika su tokom nesretnog XX veka stvarale između ratova. Ređali su se balkanski ratovi (1912-1913), Veliki rat (1914-1918), Drugi svetski rat (1941-1945), građanski rat nakon raspada SFRJ (1991-1995) da bi se vek konačno završio NATO bombardovanjem SR Jugoslavije 1999. godine. Uvek između slutnje, krvi i nade, nastajala su umetnička dela srpskih i vojvođanskih umetnika – večito u nastojanju da se izrazi adekvatno osećanje duha vremena ali i da se dosegne ontološka autentičnost umetnosti i njenog smisla.
Izložba naslovljena Slutnja, krv, nada – Primeri iz umetnosti u Vojvodini i Srbiji 1914-2014 je koncipirana u tri celine, tako da prvi deo čini postavka Milan Konjović na raskršćima srpske umetnosti (1914 -2014) u kojoj će uporedo biti prikazane i Konjovićeve inicijative i uticaji u srpskoj umetnosti toga doba. Druga celina biće postavka Fatalne devedesete – suprotstavljanje haosu, a treću čini postavka Posle 2000-te, Tranzicija u umetnosti – umetnost u tranziciji.
Milan Konjović, U ZAROBLJENIŠTVU, ulje na platnu, 1941.
I
Milan Konjović na raskršćima srpske umetnosti (1914-1990)
Prikaz istorijsko-umetničkih zbivanja od početka velikog Prvog svetskog rata pa sve do raspada SFRJ početkom devedesetih godina proteklog veka. Konceptom izložbe je posebno ukazano na Milana Konjovića (1898-1993), umetnika koji je svojim dugim životom i opusom nadkrilio skoro ceo „skraćeni XX vek“: njegovo stvaralaštvo je obuhvatilo i presudna ratna zbivanja – sačuvani su njegovi crteži iz Prvog svetskog rata u kojem je učestvovao kao vojnik na frontovima od Ukrajine do severne Italije; potom pasteli iz logora Osnabrik Oflag 5b u kojem je bio zarobljen tokom 1941; te specifična svedočanstva o umetnikovoj slutnji građanskog rata u Jugoslaviji tokom devedesetih godina XX veka.
Konjovićeva uloga u srpskoj umetnosti je veoma značajna jer je akter najznačajnijih prelomnih zbivanja – tokom post-kubističkih tendencija (1920-22); kao vodeći ekspresionista između dva svetska rata; kao predvodnik borbe protiv ideologije socijalističkog realizma (početkom pedesetih i ranih šezdesetih); kao realizator jednog ranog performansa (1962) koji je značajna anticipacija i inicijacija konceptualizma u srpskim i vojvođanskim umetničkim prilikama; kao akter postmodernističke „nove slike“ sredinom osamdesetih godina.
1. Srpski kubistički ekskurs. U istoriji umetnosti Srbije Konjović slovi kao autor najznačajnijih (post)kubističkih ostvarenja. Ta dela su važna jer predstavljaju prvo odlučno modernističko promišljanje slike u srpskoj umetnosti, radikalan doprinos pokretanju modernističke slikarske misli. Pored Konjovićevih dela u postavci će uporedo biti izložena i dela najznačajnijih aktera istih tendencija u srpskoj umetnosti. Tu su, između ostalih, Petar Dobrović, Sava Šumanović, Ivan Radović, Arpad G. Balaž. 2. Ekspresionizam – čisto slikarstvo. Najznačajnije pojave u srpskom slikarstvu između dva svetska rata – ekspresionizam boje i gesta, intimizam, poetski realizam i koloristički realizam – u stručnoj literaturi se označavaju terminom Krug čistog slikarstva. Uz Konjovića tom krugu pripadaju još i Bijelić, Dobrović, Šumanović, Job, Zora Petrović, Šerban i drugi – koji su u jednom kolebanju između avangardizma i tradicionalizma, dospevali do autentičnih personalnih rezultata bliskih senzibilitetu sveta i vremena u kome su živeli i stvarali. U ovom segmentu izložbe predstavljena su dela Zore Petrović, Petra Dobrovića, Milenka Šerbana. 3.Protiv socijalističkog realizma – ka apstrakciji. Tokom poratnih godina u Jugoslaviji je umetnicima nametnuta koncepcija socijalističkog realizma. Država je nastojala da umetnost „upotrebi“ za jačanje komunističke ideologije i tadašnjeg režima. Konjović je istaknuti protivnik takvog koncepta a njegova i Lubardina izložba (obe u proleće 1951) najznačajniji su doprinos savladavanju takvih političkih nameta. Tokom pedesetih i u ranim šezdesetim Konjović u nekoliko svojih slika nagoveštava put ka apstrakciji, čime daje značajnu inicijativu slikarskim slobodama i modernizaciji tadašnjeg srpskog slikarstva. Uz Konjovićeve slike u ovom delu postavke su i radovi Jožefa Ača, Boška i Zorana Petrovića, Ankice Oprešnik, Pala Petrika, Milivoja Nikolajevića i dr. 4. Samo jedan performans. Godine 1962., Milan Konjović je u Novom Sadu izveo performans javnog slikanja. Taj performans se desio skoro istovremeno kada nekolicina evropskih slikara (Iv Klajn, Žorž Matje) izvode slične javne nastupe. Pokazalo se da je taj Konjovićev performans predhodio snažnom konceptualističkom pokretu u Vojvodini začetom krajem šezdesetih i tokom sedamdesetih godina XX veka. Uz foto dokumentaciju o pomenutom performansu biće izložena dela vojvođanskih konceptualnih umetnika iz grupe Bosch+Bosch, Balinta Sombatija, Slavka Matkovića, Atile Černika, Verbumprogram-a i dr. 5. Umetnost osamdesetih: vizantijski citati. Tokom osamdesetih godiuna prošlog veka, Konjović se u svojim osamdesetim godinama, aktivno uključuje u tokove tadašnje „umetnosti osamdesetih“. Njegov ekspresionistički zamah, iznenadno bavljenje „citiranjem“ vizantijske ikonografije, približile su ga tada aktuelnoj umetničkoj sceni – ne samo kao svojevrsnog anticipatora nego kao relevantnog aktera savremenih zbivanja. Pored Konjovićevih slika iz „Vizantijskog ciklusa“, biće predstavljena dela najznačajnijih vojvođanskih predstavnika postmodernističkog slikarstva: Laslo Kerekeš, Milenko Prvački, Dobrivoje Rajić, Dušan Todorović, Branka Janković, Vera Zarić.
Dragan Vojvodić, DISTORZIJA ORGANIZMA, video still 1
II
Umetnost devedesetih: suprotstavljanje haosu – razum i osećajnost
Umetnost devedesetih se odvija u uslovima epohalne krize ukupnog jugoslovenskog društva. Tih godina dominantna je ideja destrukcije – koja generiše raspad SFRJ, katastrofičnu ekonomsku krizu i svetski rekordnu inflaciju, strogi embargo i isključenje iz međunarodne zajednice, te fizičku-ratnu destrukciju. Umetnost u Vojvodini se na specifičan način suprotstavlja takvom stanju – opstaje duh multikulturalizma, forsira se koncept plastičkog racionalizma, sklada, konstruktivnosti i gradnje (geometrija, minimalizam, konstrukcija) a, istovremeno se pojavljuje snažni angažovani umetnički aktivizam (ulične akcije, performansi, veliki radovi „in situ“). Sve vreme „umetnosti devedesetih“ na snazi je modernistički stav Filiberta Mene po kojem „umetnost ima pravo na zasebnost – ne da bi se izdvojila, nego da bi svojim primerom bila uzor drugim znanjima i drugim praksama“ – ta umetnost se suprotstavljala haosu nudeći ideje konstrukcije i reda, sklada i racionalizma Glavni akteri umetnosti devedesetih su Zoran Pantelić, Rastislav Škulec, Dragan Rakić, Igor Antić, Zvonimir Santrač, Sombati Balint, Andrej Tišma, Apsolutno, Mira Brtka.
Goran Despotovski, SELECTION, instalacija, 2014.
III
Posle 2000: umetnost u doba tranzicije-tranzicija u umetnosti
Treći deo izložbe čine pojave nakon 2000-te. Vodeći akteri te umetnosti su umetnici koji su na jedan subliman način instantno proživeli ukupnu sudbinu XX veka: – sluteći nadolazeću ratnu dramu, bivajući obuhvaćeni atmosferom građanskog rata (1991-1995), a potom nadajući se boljim vremenima; da bi ubrzo naišla nova slutnja, novi brutalni rat (NATO bombardovanje, 1999) te novi period nade posle 2000-te. Ta ponavljajuća sudbina, naravno, nije bila u stanju da inicira inovacijske promene. Nema prevladavajućih pojava, te kao konstanta preostaje verovanje u ontološke osobenosti i vrednosti umetnosti. U tematskom smislu vojvođanski umetnosti se ponajviše posvećuju temi društvene tranzicije. Istovremeno, kako je u globalnim prilikama zadominirala logika „ikonosfere“ kojom pulsira mnoštvo slika najrazličitijeg porekla i namera – i u srpskoj umetnosti je nametnuta tranzicija od klasičnih ka elektronskim medijima i elektronskoj umetnosti. Najznačajniji akteri umetnosti posle 2000-te su Mira Brtka, Milan Blanuša, Goran Despotovski, Bosiljka Zirojević, Ljubomir Vučinić, Stevan Kojić, Nataša Teofilović, Jelena Bulajić, Andrea Ivanovi, Korina Gubik, Andrea Palašti, MP_art, Multiflex i drugi.
Mrđan Bajić, Milan Blanuša, Mira Brtka, Jelena Bulajić, Aleksandar Bunčić diSTRUKTURA, Andrea Ivanović, Stevan Kojić, Boris Lukić, Bosa Zirojević Lečić, Ljube Vučinić, Nataša Teofilović
Fondacija Mali princ i galerija Bel Art iz Novog Sada su izložbu Culture escape : Toward a better world koja je od 28. januara do 9. februara 2014.godine sa uspehom prikazana u Švajcarskoj (Galeries Nest, Rue Etienne Dumond 12-14, Geneve) predstavile beogradskoj publici.
21. februar 2014.Galerija Belart, Novi Sad (predstavljanje projekta)
Izložba, Srbija 2013:ka boljem svetu, priređena u Ženevi (Galerie Nest, Etienne Dumont 12-14., 28. januar – 9. februar 2014) privukla je veliki broj posetilaca i bila izvanredno prihvaćena od strane publike, kritike i medija. Otvaranju je prisustvovalo 300 zvanica, među kojima i ambasador Republike Srbije pri UN Vladislav Mladenović, zamenik ambasadora Republike Srbije u Bernu Dejan Ralević, princ Mihajlo Karađorđević, brojni novinari, kolekcionari, istoričari umetnosti.
Cilj ove izložbe bio je predstavljanje aktuelne srpske umetničke scene ukazivanje na rad nekolicine autentičnih stvaralačkih ličnosti koji reflektuju aktuelno stanje umetnosti te svojim ostvarenjima iskazuju angažovan stav prema manifestacijama tranzicijske stvarnosti u Srbiji. Izložbu su organizovale Galerija Bel Art i Fondacija Mali princ. Autorke projekta su Vesna Latinović i Sanja Vegezzi Boškov. Kustos izložbe je likovni kritičar Sava Stepanov.
